Wat er zoal gebeurd in Europa

DNA afname bij pups

In Nederland kennen we DNA onderzoek al langer. Toen de Raad van Beheer in 2014 de term Fairfok introduceerde, werd ook een verplichte DNA-afname voor afstammingscontrole van alle pups ingevoerd. Naast dat deze DNA gegevens gebruikt kunnen worden voor genetisch onderzoek naar ziekten, geeft het DNA-profiel zekerheid over de vraag of de ouders van een pup ook echt de ouders zijn. Dat betekent dat de stambomen van de in Nederland gefokte rashonden vanaf 2014 een correcte weergave zijn van de werkelijkheid.

In de meeste andere landen vindt de DNA ouderschapsverificatie echter nog niet plaats. Er wordt onder andere in Amerika wel gesproken om het in te voeren, maar tot nu toe komt het in de meeste landen niet van de grond. Stambomen zijn daarmee puur administratief en als we ervan uitgaan dat alle fokkers betrouwbaar en eerlijk zijn, zouden de stambomen ook gewoon moeten kloppen.

Maar, niets menselijks is een fokker vreemd. We weten allemaal dat de waarheid nog wel eens verdraaid wordt. Of zoals de Raad van Beheer schrijft: “Met een reu was en is het vrij gemakkelijk frauderen, want in de meeste gevallen is de pupkoper er niet bij als de moeder wordt gedekt. Ook kan een fokker met kwade bedoelingen, pups van een ‘slechtere’ teef aanleggen bij zijn kampioenshond, die op hetzelfde moment ook pups heeft, om zo de schijn te wekken dat je als pupkoper een nakomeling van een kampioen koopt. Dankzij DNA-controle kan nu van dergelijk gesjoemel voor in Nederland gefokte honden geen sprake meer zijn”. Maar dat geldt dus niet voor honden die in andere landen worden gefokt.

40 jaar geleden

Kijken we specifiek naar onze sledehond de Siberische Husky, dan heeft de sport in Europa deels bijgedragen aan het, zoals de RvB het noemt, gesjoemel met stambomen. De sport heeft zich ontwikkeld van het in draf trekken van een slee in de sneeuw over langere afstanden, naar het trekken in volle galop van een vederlicht karretje of slee over een afstand van enkele kilometers. Dit is mede ingegeven door het landschap waarin we lopen: het is een uitdaging om in Europa een trail langer dan 20 km aaneengesloten te vinden.

Doordat de sledehondensport over steeds kortere afstand werd gelopen en de Alaskan Huskies en Hounds hun opwachting maakten, werd de wens naar snellere Siberische Husky’s groter. De Siberian mushers wilden immers ook met de prijzen naar huis gaan. Om aan die wens te voldoen, “modificeerden” een aantal fokkers ons authentieke ras naar de eisen van de sport: sneller, minder dikke vacht, grotere oren, langere benen en steilere hoeken in voor- en achterhand.

We kennen allemaal wel de voorbeelden of verhalen van reuen op stambomen die al lang over de regenboogbrug waren gegaan voordat ze gedekt zouden hebben, van stiekeme dekkingen achter de caravan met een Alaskan Husky en de handel in stambomen en stamboeknummers.

Wellicht was er ook wel te weinig kennis over het unieke authentieke karakter van de Siberische Husky wat maakte dat fokkers het geoorloofd vonden om nieuw snel bloed in te kruisen. Men zag het probleem niet van inkruising, alleen de voordelen.

Daarnaast zagen nieuwkomers in de sport vooral de snellere Husky’s en dat werd voor hen de standaard. Het beeld van de authentieke Siberian verdween naar de achtergrond.

Vraag en aanbod maakten tenslotte ook dat vanuit onder andere Amerika look-a-like Siberians werden geïmporteerd met onduidelijke herkomst. Onder andere uit de Zero kennel van Harris Dunlap, waarvan bekend was dat zijn honden geen zuivere Siberians waren. Maar omdat hij wedstrijden won, had hij ook in Europa een grote schare fans.

We lieten het gebeuren, want DNA-ouderschapstesten bestonden nog niet en dus was er geen enkel bewijs. Al in 1984 (!) werd er door Prof. Dr. Vet. David Kronfeld in het clubblad van de Zweedse Siberische Husky Club (SSHC) voor gewaarschuwd en werd door hem advies uitgebracht hoe de gemodificeerde sledehonden te onderscheiden van de anderen, voordat ze bijgeschreven zouden worden in het stamboek. De meest in het oog springende uiterlijke kenmerken die hij beschreef waren Tip-oren (afkomstig van de Hounds), Brindle-kleur (afkomstig van de Greyhound) en afwijkende Staartaanzet (afkomstig van de Herdershond).

Commerciële laboratoria

Sinds een aantal jaren zijn er commerciële laboratoria actief die een uitgebreid DNA-onderzoek aanbieden. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar het stukje DNA dat bepaalt wie de ouders van een hond zijn, maar ook wordt onderzocht in hoeverre er sprake is van risico op ziekten als gevolg van een genetisch defect. Wisdom Health, Embark en Optimal Selection zijn de meest gebruikte laboratoria. Daarnaast zijn er een aantal kleinere actief zoals Canine Health Check, Paw Print Genetics en Laboklin. De laboratoria hebben inmiddels veel DNA-materiaal verzameld. En aan de hand van deze grote referentie-databases is men nu ook in staat te bepalen tot welk ras een hond behoort.  Hier wordt het voor ons ras interessant, maar ook direct ingewikkeld.

DNA en de unieke Siberische Husky

De Siberische Husky is, net als bijvoorbeeld de Akita Inu en de Greenlanddog, een Ancient ras. Een authentiek ras dus, met een eigen te onderscheiden DNA dat vele jaren terug gaat en al eeuwen nagenoeg ongewijzigd is gebleven. Anders dus dan veel moderne rassen die gecreëerd zijn uit meerdere verschillende rassen. Hoewel nog geen officieel erkend ras, is de Labradoodle wellicht voor iedereen wel het meest herkenbare voorbeeld.

Omdat de Siberische Husky zo’n uniek ongewijzigd DNA-profiel heeft, kan door onderzoek worden vastgesteld in hoeverre de hond ook daadwerkelijk Single Breed Siberian Husky Ancestry heeft.

Ter verduidelijking: een met stamboom gefokte hond wordt door de Raad van Beheer een raszuivere hond genoemd. Op de stamboom wordt bij ras aangegeven Kooiker, Friese Stabij of in ons geval Siberische Husky.

Maar de stamboom of term raszuivere hond zegt dus niets over de genetische achtergrond van de hond, het zegt hooguit iets over de (voor)ouders van de hond, die ook geregistreerd zijn in de stamboeken.

In de DNA-wetenschap hanteert men om verwarring te voorkomen daarom twee termen, te weten: Single Breed Ancestry (enkelvoudige herkomst) en Ad-mixed Ancestry (meervoudige herkomst). Single Breed Ancestry betekent dat een hond het DNA heeft van slechts 1 ras. Ad-mixed Ancestry betekent dat een hond het DNA heeft van meerdere rassen, er is dus iets doorheen gemixt.

In de paardenfokkerij kent men dit onderscheid ook en noemt men paarden met een Single Breed Ancestry een “Volbloed”.

Een raszuivere Biewer Terrier bijvoorbeeld wordt in het Biewer-stamboek bij de raden van beheer bijgeschreven als uit DNA-onderzoek blijkt dat de hond voor minimaal 50% een Biewer Terrier is. De Biewer Terrier rasvereniging is voor zover bekend ook de enige rasvereniging wereldwijd die de ondergrens van 50% heeft vastgelegd.

Hoe betrouwbaar zijn de DNA-afstammingstesten?

In de wetenschap is iets nooit 100% waar of niet waar. Een wetenschapper zal zijn resultaten altijd delen met termen als “met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid” of “zeer onwaarschijnlijk dat”. Niet alleen omdat een wetenschapper zich realiseert dat hij of zij nooit alles onderzocht kan hebben en er dus altijd nieuwe informatie kan opduiken, maar ook om geen schadeclaims te krijgen. Want wat als een resultaat van een onderzoek aangeeft dat je hond geen aanleg heeft voor ziekte X, maar de hond later wel aan ziekte X overlijdt? Dan zou de eigenaar of fokker van de hond de onderzoeker aansprakelijk kunnen stellen, hij of zij had immers gezegd dat ….

Marge houdt men ook aan bij DNA afstammingscontrole. Embark en Wisdom geven dit in de kleine lettertjes ook aan, maar die worden meestal niet gelezen. Op mijn vraag om die kleine lettertjes wat meer te duiden, ontving ik van Embark het volgende: “Wij testen 3 generaties terug, dus onze huidige test sluit niet uit dat er eventueel Ad-mixed DNA verder weg in de afstamming zit. Als een hond door ons als 100% Siberische Husky wordt geclassificeerd, dan geeft dit aan dat er geen andere rassen in de laatste 3 generaties zijn geïdentificeerd met een hoog percentage Ad-mixed bloed en dat in de hond zelf het percentage vreemd bloed onder de rapportage drempel ligt (± 5-10%). Naarmate we meer onderzoeken en dus onze referentie database meer gevuld wordt, kunnen we mogelijk verder teruggaan in de stamboom en worden we accurater. Dus hoe meer honden er worden getest, des te betrouwbaarder de testresultaten worden. Maar we kunnen geen garantie geven of een tijdlijn wanneer dit zover is.”

Aanvullend geeft Tracy Smith (PH.D in Evolutionary Genetics, de onderzoeker die in een eerder stuk wordt genoemd) aan dat “inkruising altijd terug te vinden is. Het gaat niet weg, maar het aandeel komt op een gegeven moment onder de rapportage-drempel te liggen. Het fokken van een Ad-mixed hond met een werkelijk Single Breed Ancestry hond zal het probleem dan ook niet oplossen, maar alleen vervagen. De genen die de hond het voordeel van de inkruising gaven, zullen altijd aanwezig blijven. Kruis je een Ad-mixed hond met een Ad-mixed hond, ook al is van beide het percentage inkruising relatief laag, dan kan het Ad-mixed percentage dus ook weer toenemen.”

Welke acties zijn er momenteel gaande?

Aanvankelijk werden vooral de Amerikaanse Siberische Husky’s op herkomst getest. Het laatste jaar hebben wereldwijd steeds meer Siberische Husky eigenaren hun honden laten testen. De redenen om te testen zijn divers.

Zo zijn er mensen die willen weten waar bepaalde eigenschappen van hun hond vandaan komen, bijvoorbeeld een bepaalde kleur of vachtstructuur, om die al dan niet te behouden voor toekomstige generaties.

Anderen gaan tot testen over omdat men bijvoorbeeld geconfronteerd wordt met een ziekte als Encephalopathy, een erfelijke neurologische aandoening gelinkt aan de Alaskan Husky.

Verder zijn er mensen die zich focussen op het behouden van het authentieke oorspronkelijke ras en  alleen nog Single Breed Ancestry honden willen gebruiken in de fokkerij.

En er zijn enthousiastelingen die de mogelijkheid van DNA-testen aangrijpen om aan te tonen wat we 40 jaar geleden al wisten, maar toen niet konden hardmaken: dat er gesjoemeld werd met stambomen.

Eerste uitkomsten DNA-onderzoek

Hoewel de meeste eigenaren van de Ad-mixed Siberians de uitslagen niet delen, zijn er een aantal in Scandinavië die er wel open over zijn. Er komen percentages van 20-25% Ad-mixed voor bij geregistreerde Siberische Husky’s. Dit betekent dat er bij die honden veel inkruising heeft plaatsgevonden in meerdere generaties aan zowel aan de kant van de reu als de teef.

Hoewel niet het primaire onderzoeksonderwerp van de DNA-studie waarnaar ik in een eerder stuk al heb verwezen, was Tracy Smith wel bereid een aantal ontdekkingen rondom ons ras en dan met name de herkomst te delen.

Uit de samples die zij heeft onderzocht blijkt dat ongeveer 10% van de als huishond gehouden Siberian Husky’s (pet-population) gemixt is met Malamute en/of Samojeed.

Daarnaast blijkt ongeveer 50% van de onderzochte sprint Siberians Ad-mixed te zijn met Europese honden als Pointer, Saluki en Duitse Staande Korthaar.

De honden in de distance lijnen en showlijnen lijken voor het grootste deel wel een Single Breed Ancestry te hebben, maar de genetische variatie van de honden in showlijnen is door sterke lijnteelt erg smal (beter bekend als hoge coëfficiënt of inbreeding, COI), waardoor daar steeds meer genetische aandoeningen de kop op steken.

Acties in andere landen

In Noorwegen en Zweden wacht men het onderzoek van Tracy Smith af en ondertussen ligt men met elkaar overhoop. Dit heeft inmiddels geleid tot aftreden van de voorzitter van de Noorse rasvereniging, hij was als enige voor DNA-testen. Het nieuwe bestuur houdt graag de boot af en verschuilt zich achter een algemeen statement van de FCI over DNA van honden, waarin FCI aangeeft dat hondenrassen bestaan uit verschillende rassen en dus altijd Ad-mixed zijn. Dat het een algemeen statement van FCI over DNA van honden is en niets zegt over de authentieke sledehondenrassen met hun unieke DNA-profiel als de Siberian Husky, legt men in afwachting van de resultaten van het onderzoek van Tracy Smith ter zijde.

In Denemarken heeft de Deense rasvereniging ervoor gekozen om van 50 willekeurige honden het DNA te laten testen. Ze werken hiervoor samen met de universiteit van Kopenhagen, de samples worden onderzocht door Wisdom Panel, omdat de universiteit met hen al een samenwerking had. De kosten voor het eerste onderzoek worden gedragen door de Deense rasvereniging. Op basis van de uitkomst van dit onderzoek, overweegt men in Denemarken een fokrestrictie voor honden die niet als 100% Single Breed Ancestry uit een DNA-test komen, aldus voorzitter Henrik Søeberg.

In Australië eist men sinds kort een DNA-test voor alle importhonden. Als blijkt dat een hond geen Single Breed Ancestry heeft en dus niet als 100% Siberian uit de test rolt, wordt de hond niet bijgeschreven in het Australische stamboek.

In Zwitserland hebben een aantal enthousiaste mushers de koe bij de horens gevat en in totaal 20 honden uit zo divers mogelijke lijnen getest via Embark. De resultaten, variërend van honden die 20% Ad-mixed zijn tot honden die als 100% Siberian uit de test rollen, zijn onlangs gedeeld met het bestuur van de Zwitserse overkoepelende club voor Nordic breeds. Het bestuur heeft nu besloten om een officiële DNA-commissie op de zetten. Die gaat kijken in hoeverre honden met Ad-mixed Ancestry gebruikt kunnen worden in de fokkerij en hoe men met de huidige populatie Siberians weer terug kan fokken naar de oorspronkelijke authentieke Siberian Husky. Wel blijft men, net als nu, vasthouden aan de rasstandaard. Voldoet een hond daar niet aan, dan mag deze niet voor de fokkerij in Zwitserland gebruikt worden.

In Italië was het tot voor kort heel stil, maar ook daar is nu beweging. De eerste honden zijn getest via ENCI. De aantallen zijn nog te klein om een uitspraak te doen, maar er is actie.

In Nederland hebben inmiddels ook een aantal eigenaren hun honden via Embark laten testen, al dan niet in combinatie met het overbeet onderzoek dat is opgezet door de universiteit van Utrecht, faculteit diergeneeskunde. De uitslagen van deze testen zijn altijd persoonlijk en worden niet openbaar gemaakt, tenzij je daar expliciet toestemming voor geeft (of de resultaten zelf deelt op de sociale media). Ook in ons land testen honden Single Breed en Ad-mixed.

Tot slot

Ik heb in het bovenstaande verhaal zo goed mogelijk proberen weer te geven wat er gaande is en wat met DNA-testen aangetoond kan worden. Ik realiseer me dat het een lastige materie is en ik heb het zo helder mogelijk getracht te verwoorden. Dat het nog vragen oproept, is logisch. Ik hoop vooral dat we gaan nadenken over de toekomst van ons authentieke ras.

Een heel aantal jaren geleden deelde een fokker uit Zweden al haar frustratie met mij door aan te geven “dat ons ras uitsterft”.  En als ik de resultaten van DNA-onderzoek op een rijtje zet, dan bekruipt mij ook die angst; want 50% Ad-mixed klinkt zo enorm veel! Maar dat betekent ook dat 50% Single Breed Ancestry heeft en dat stemt mij dan weer gerust.

Ik hoop persoonlijk dat we samen weer bewust en met respect voor het authentieke karakter van de Siberische Husky gaan fokken. Niet de sport, het geld of de roem van de kampioen centraal, maar de hond.

Of dat betekent dat we racehonden met showhonden moeten gaat kruisen om het percentage vreemd bloed te verlagen, of dat we distance honden in Europa met honden uit Amerika moeten fokken om een kleinere COI te krijgen, de tijd zal het leren.

Referenties: Sverige Siberian Husky Club, Raad van Beheer, Tracy Smith PhD genetics, forum genetica, Henrik Soeborg v. Deense Siberian Husky Club, Veronique Andersson v. Zwitserse vereniging voor Nordic Breeds.